Ergonomiczny fotel

Dlaczego fotel do pracy powinien być ergonomiczny?

Ewolucyjnie nie jesteśmy przystosowani do wielogodzinnej pracy w pozycji siedzącej. Dopiero od czasów rewolucji przemysłowej pracę możemy wykonywać na siedząco, dlatego nasze organizmy nie są w stanie zniwelować negatywnych skutków, jakie się z tym wiążą. Przyrost masy ciała, gorsza praca narządów wewnętrznych, bóle mięśni i stawów, utrata gęstości kości, bóle głowy i problemy z koncentracją to tylko niektóre z konsekwencji długiej pracy siedzącej. Jak możemy przeciwdziałać? Konieczne są świadome działania, które pomogą nam minimalizować ujemne efekty, czyli aktywność fizyczna (nie tylko po pracy, ale również podczas pracy – odpowiednim ćwiczeniom, które może wykonać każdy z nas poświęcimy osobny artykuł) oraz ergonomiczne stanowisko pracy. Stanowisko pracy w większości przypadków składa się obecnie z biurka z monitorem oraz fotela biurowego. W tym artykule chcemy poruszyć temat ergonomicznego fotela do pracy.

Jakie cechy powinien spełniać fotel ergonomiczny?

W świetle obowiązujących przepisów fotel przeznaczony do pracy powinien:

• być stabilny – efekt ten osiągamy za pomocą co najmniej pięciopodporowej podstawy wyposażonej w kółka jezdne,
• posiadać siedzisko i oparcie o wymiarach pozwalających przyjąć wygodną pozycję ciała i zapewniających swobodę ruchów,
• umożliwiać regulację wysokości siedziska,
• zapewniać regulację wysokości oparcia oraz pochylenia oparcia (do przodu oraz do tyłu),
• posiadać wyprofilowane siedzisko i oparcie, które będą dostosowane do naturalnych krzywizn kręgosłupa oraz odcinka udowego kończyn dolnych,
• mieć możliwość obrotu wokół osi pionowej,
• być wyposażony w podłokietniki,
• dostęp do dźwigni oraz pokręte zapewniających te regulacje powinien być łatwy dla użytkownika.

Przepisy te są zawarte w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1998 i od tego czasu niestety nie były nowelizowane, przez co są już mocno przestarzałe. O ile wymogi dotyczące stabilności, regulacji wysokości siedziska, pełnego obrotu w osi pionowej, odpowiednio wyprofilowanych siedziska i oparcia, których wymiary nie ograniczają ruchów i pozwalają przyjąć wygodną pozycję ciała są spełniane przez zdecydowaną większość produktów obecnie dostępnych na rynku, to ponad 20 lat rozwoju technologii przyniosło ogromny postęp w zakresie ergonomii foteli biurowych. Potraktujmy obowiązujące wciąż przepisy jako podstawę do analizy poszczególnych elementów z jakich powinien się składać nowoczesny, ergonomiczny fotel biurowy.

Podstawa oraz kółka jezdne

W większości przypadków współczesne fotele biurowe wyposażone są w pięcioramienne podstawy wykonane z tworzyw sztucznych lub metali oraz ich stopów. Średnica takiej podstawy wynosi zazwyczaj około 70 cm, co zapewnia stabilność fotela nawet przy maksymalnych wychyleniu oparcia do tyłu.

Kółka do foteli podzielić można na kółka twarde (przeznaczone do powierzchni miękkich, takich jak dywany lub wykładziny) oraz kółka miękkie (dedykowane do podłóg twardych: panele, parkiety, płytki). Czasami kółka wyposażone są w hamulce, co powoduje, że fotel przestaje samoczynnie się poruszać, kiedy z niego wstajemy lub hamulce odwrotne – wówczas kółka umożliwiają przesunięcie fotela wyłącznie pod obciążeniem. Drugie z opisanych rozwiązań znajduje zastosowanie raczej przy fotelach do pracy stojącej oraz w salach konferencyjnych.

Podnośnik gazowy

Amortyzator stanowi połączenie między podstawą fotela, a mechanizmem i pozwala na płynną regulację wysokości siedziska. Wysokość podnośnika gazowego oraz sposób jego osadzenia w bazie determinuje do jakiego poziomu możemy siedzisko opuścić i na jaką maksymalną wysokość możemy je podnieść.

Mechanizm

Z pośród stosowanych obecnie rozwiązań ergonomicznych najpopularniejszym jest mechanizm synchroniczny. Jak wskazuje jego nazwa , odpowiada on za synchronizację kąta odchylenia siedziska w odpowiednim stosunku do odchylenia oparcia. Czyli im mocniej odchylamy się do tyłu, tym mocniej do tyłu przechyla się oparcie fotela, ale kąt odchylenia w przypadku siedziska jest zdecydowanie mniejszy, dzięki czemu przednia jego krawędź nie naciska na uda użytkownika i nie blokuje krążenia w kończynach dolnych. Rozwiązanie to, w przeciwieństwie do starych mechanizmów typu TILT, gdzie kąt między siedziskiem i oparciem był stały lub regulowany za pomocą pokrętła, pozwala na dynamiczne, aktywne, a zatem zdrowsze siedzenie, ponieważ wymusza pracę naszych mięśni brzucha oraz pleców.

Ponadto współczesne mechanizmy odpowiadają również za regulację siły oporu oparcia oraz dają możliwość zablokowania odchylenia fotela w kilku pozycjach. Ze względu na charakter pracy, można je podzielić na dwie grupy: mechanizmy samoważące oraz mechanizmy z manualną regulacją siły oporu oparcia. Mechanizmy samoważące na podstawie wagi użytkownika samodzielnie ustalają odpowiedni opór, jaki stawia oparcie podczas odchylania do tyłu. Rozwiązanie to doskonale sprawdza się w przypadku, gdy na jednym fotelu pracuje kilka osób o różnych gabarytach. W przypadku gdy z fotela korzysta jeden użytkownik, warto skorzystać z mechanizmu synchronicznego z manualną regulacją siły oporu oparcia, która pozwoli idealnie dostosować ten parametr.

Temat mechanizmów stosowanych w fotelach jest bardzo szeroki, dlatego poświęcimy mu osobny artykuł już wkrótce.

Siedzisko

Siedzisko powinno być odpowiednio wyprofilowane i mieć wymiary, które umożliwiają przyjęcie wygodnej pozycji. W przypadku siedziska o komforcie pracy decyduje kilka czynników: wymiary, kształt, ale przede wszystkim jakość zastosowanej pianki oraz jej gęstość, która determinuje twardość. Niektóre fotele wyposażone są w siedziska siatkowe, co zapewnia lepszą wentylację podczas pracy.

Do tej pory siedzisko było elementem nieruchomym, który tylko miał zapewniać odpowiednią pozycję na fotelu, ale postęp technologiczny w dziedzinie ergonomii zaowocował m.in. fotelami, w których siedzisko kołysze się na boki., co pozwala na aktywizację kolejnych partii mięśni podczas pracy siedzącej.

Podłokietniki

Przepisy nie precyzują czy podłokietniki w fotelu przeznaczonym do pracy powinny być w jakikolwiek sposób regulowane, stąd w najtańszych modelach znaleźć można podłokietniki stałe. Każdy z nas jest inaczej zbudowany, dlatego naszym zdaniem fotel ergonomiczny powinien posiadać podłokietniki regulowane przynajmniej w zakresie góra dół, co pozwoli je dostosować do wysokości tułowia oraz kości ramienia użytkownika. Wsparcie przedramion na podłokietnikach powoduje odciążenie obręczy barkowej i niweluje obciążenia naszego układu kostnego. Podłokietniki regulowane na wysokość umożliwiają też np. podjechanie fotelem bliżej batu, co preferowane jest przez osoby opierające ręce na blacie biurka podczas pracy. Warto też, żeby podłokietniki wyposażone były w miękkie nakładki, ponieważ zdecydowanie poprawia to komfort pracy.

Aktualnie każdy z czołowych producentów foteli biurowych daje użytkownikowi możliwość doboru podłokietników spośród kilku modeli: stałych, regulowanych w zakresie góra-dół, wyposażonych z regulację szerokości (odległości od siedziska) lub w regulowane nakładki (przesunięcie przód-tył, na boki lub możliwość obrotu).

Oparcie oraz podparcie lędźwiowe

Ze względu na oparcie fotele ergonomiczne można podzielić na dwie grupy: fotele z oparciem pełnym lub z oparciem siatkowym. Postarajmy się przyjrzeć obydwu rozwiązaniom:

Oparcie pełne składa się najczęściej z wyprofilowanej, giętej sklejki otoczonej pianką ciętą (rozwiązanie tańsze) lub pianką wylewaną (rozwiązanie droższe) oraz tapicerki. Rozwiązanie to zapewnia mocniejsze podparcie pleców, ale problem stanowi najczęśćiej to, że to użytkownik musi się dopasować do krzywizny oparcia. W modelach z oparciem pełnym warto wybierać te, które zapewniają regulację wysokości całego oparcia (dzięki czemu możemy dostosować fotel do naszej budowy ciała) lub regulację podparcia lędźwiowego.

Oparcie siatkowe składa się z ramy oraz siatki/membrany zapewniające podparcie. W tej sytuacji użytkownik zyskuje większy komfort termiczny, ponieważ siatka zapewnia wentylację, ale niestety słabsze podparcie pleców, dlatego w tym przypadku niezbędne jest podparcie lędźwiowe.

Jeżeli chodzi o podparcie lędźwiowe, to jak sama nazwa wskazuje, stanowi ono wsparcie dla wklęsłej, lędźwiowej części naszego kręgosłupa. Dostępnych jest tutaj wiele rozwiązań od najprostszych pasów wyposażonych najczęściej regulacje góra-dół, poprzez regulowane klamry zapewniające naciąg siatki i naprężenie siatki na wybranej wysokości, aż po poduszki powietrzne, które pozwalają dostosować głębokość podparcia.

Zagłówek

Rozporządzenie dotyczące bezpieczeństwa oraz higieny pracy na stanowisku pracy nie wskazuje zagłówka, jako elementu wymaganego w każdym fotelu biurowym, jednak zdecydowanie podnosi on ergonomię fotela. Zagłówki dostępne są w wariantach stałych lub regulowanych w zakresie góra-dół oraz pod względem kąta nachylenia. Niektóre fotele wyposażone są w zagłówki tapicerowane, a niektóre siatkowe, które zapewniają lepszą wentylację. Zagłówek jest niezbędny, jeżeli użytkownik jest bardzo wysoki i odczuwa, że samo oparcie nie zapewnia odpowiedniego podparcia górnych odcinków kręgosłupa.

W przypadku kiedy fotel wyposażony jest w zagłówek, przed zakupem warto sprawdzić czy podczas siedzenia w pozycji do pracy (bez odchylenia oparcia), nie odczuwamy nacisku zagłówka na szyjny odcinek kręgosłupa. Wiele modeli wyposażonych jest w agresywnie wysunięty do przodu zagłówek, co powoduje, że jest on odczuwalny przez cały czas pracy. Skutkiem takiego ciągłego kontaktu jest naturalny odruch organizmu polegający na potrzebie odsunięcia się, co będzie powodowało przyjęcie nienaturalnej, a przede wszystkim niezdrowej na dłuższą metę, przygarbionej postawy. Zagłówek być cofnięty w stosunku do oparcia w taki sposób, aby zapewniać możliwość odciążenia szyjnej części kręgosłupa oraz mięśni szyi, wtedy, kiedy odczuwamy taką potrzebę.

Ergonomia pracy jest tematem bardzo rozległym i wieloaspektowym, dlatego będzie ona podstawą całego cyklu artykułów, w których opiszemy nowoczesne rozwiązania oraz przeanalizujemy produkty dostępne w naszej ofercie.